Powstanie Polskiego Towarzystwa Legislacji[1]
Intensywna, żywiołowa wręcz, legislacja początku lat 90-tych XX wieku wzbudziła refleksje dotyczące stosowania bezwzględnych reguł procesu stanowienia prawa, odpowiadających standardom demokratycznego państwa prawnego. Potrzebie rzetelnego zaangażowania w procesy transformacji prawa, towarzyszyła świadomość konieczności stosowania reguł i technik jego stanowienia i respektowania konsekwentnego podziału na polityczną „myśl prawodawczą” i profesjonalne „rzemiosło legislatorskie”. Problemom pogodzenia wymagań profesjonalnych z oczekiwaniami polityków (by legislatorzy „nie przeszkadzali” w „sprawnym” tworzeniu prawa) poświęcano wówczas liczne spotkania, narady i seminaria w środowisku legislatorów rządowych i parlamentarnych, dotyczące ponadto potrzeby właściwego wyważenia „tempa tworzenia prawa” i sposobów rozwiązywania dylematu pomiędzy jego jakością i efektywnością a racjonalnością reguł i procedur jego tworzenia.
W tej atmosferze dojrzał pomysł stworzenia płaszczyzny kontaktu oraz współdziałania legislatorów, co było odpowiedzią na ogólną sytuację w procesie tworzenia prawa oraz na nastroje i potrzeby związane z pozycją zawodową i sposobem traktowania legislatorów. Miało to służyć po pierwsze, konsolidacji środowiska legislatorów (choć nie myślano o tworzeniu korporacji zawodowej legislatorów) wokół konstruowania, upowszechniania i ścisłego przestrzegania procedur tworzenia dobrego prawa, a po drugie, artykulacji jego statusu, potrzeb i oczekiwań.
Animatorem powstania Towarzystwa był prof. Andrzej Gwiżdż (1923 − 1998), który − wraz z Maciejem Granieckim (ówczesnym szefem Kancelarii Sejmu) i Beatą Hebdzyńską − przygotował listę osób zaproszonych do grona Członków-Założycieli. W zebraniu organizacyjnym wzięło udział dwudziestu przedstawicieli nauki prawa konstytucyjnego oraz teorii państwa i prawa, a także praktyków-legislatorów, kierowników komórek prawno-legislacyjnych urzędów obsługujących pracę głównych podmiotów procesu ustawodawczego. Uchwalono wówczas statut PTL i wybrano Komitet Założycielski, złożony w wymienionych wyżej osób.
Polskie Towarzystwo Legislacji zostało zarejestrowane w listopadzie 1995 r., a pierwsze Walne Zebranie miało miejsce 9 marca 1996 r. Do tego czasu, na zaproszenie do złożenia deklaracji członkowskich odpowiedziało 157 osób − uczonych i praktyków legislacji. Zebrani wybrali na pierwszą – dwuletnią − kadencję (1996 − 1998) Zarząd Towarzystwa oraz Komisję Rewizyjną oraz uchwalili ramowy program działania.
Polskie Towarzystwo Legislacji angażowało się w liczne przedsięwzięcia służące poprawie stanu tworzenia prawa i uczestniczyło w seminariach i dyskusjach poświęconych zagadnieniom legislacyjnym. Władze i członkowie Towarzystwa służyli radą i konsultacją w procesach reformy organizacji rządowych prac legislacyjnych. Członkowie PTL – parlamentarni legislatorzy − odegrali istotną rolę w kształtowaniu sejmowych i senackich procedur ustawodawczych. PTL patronowało też organizowanym przez lata „warsztatom legislacyjnym”, służącym wymianie doświadczeń legislatorów.
Kolejnym polem aktywności PTL było uporządkowanie statusu legislatorów. Opracowano nawet założenia projektu stosownej ustawy, ale dalszych prac zaniechano, a Towarzystwo włączyło się w doskonalenie formuły aplikacji legislacyjnej jako podstawowego „źródła” cenzusu zawodowego legislatorów. Następnie Towarzystwo zaangażowało się − z powodzeniem − w działania zmierzające do uwzględnienia statusu i dorobku legislatorów wśród innych zawodów prawniczych oraz docenienia znaczenia ich kwalifikacji i doświadczenia w dostępie do tych zawodów.
Niemal od początku istnienia, Polskie Towarzystwo Legislacji uczestniczyło w pracach Europejskiego Stowarzyszenia Legislacji (EAL; obecnie Międzynarodowe Stowarzyszenie Legislacji, IAL); w 2000 r. został w Warszawie zorganizowany IV Kongres EAL, poświęcony dyskusji nad zagadnieniami metod i kryteriów oceny dobrego prawa (Evaluation of legislation).
[1] Na podstawie: Maciej Graniecki, Dwudziestolecie działalności Polskiego Towarzystwa Legislacji – Kilka jubileuszowych wspomnień i refleksji, [w:] M. Kłodawski, M. Lachowski, A. Witorska (red.), Legislacja czasu przemian, przemiany w legislacji. Księga jubileuszowa na XX-lecie Polskiego Towarzystwa Legislacji, Warszawa 2016, s. 19−25.